Errestaurazio Garaiaren oinarriak

ERRESTAURAZIO GARAIA

(1875-1923)

1874. urtean Pavia jeneralak emandako estatu kolpearen ondorioz I Errepublikaren esperientzia ordezkatu egin zuen Serranoren diktadura ezarri zen. Garai honetan Borboitarrek boterean berrezartzeko pausu guztiak ematen hasi ziren. Alfontso Borboikoak 1874ko abenduan Sandhurst-eko manifestua kaleratu zuen eta egun batzuk beranduago Martinez Campo jeneralak, Sagunton estatu kolpe bat eman zuen Alfontso XII erregea aldarrikatuz. Horrela errestaurazioak inposatutako erregimen liberala ezarri zen.

1. OINARRIAK.

Errestaurazio garaiko arkitekto nagusia Canovas del Castillo izan zen, berak martxan jarri zituen sistema honen oinarri garrantzitsuenak: 1876ko konstituzioa, txandakatze sistema eta Jauntxokeria. Gainera sistema foralaren gainbehera bideratu zuen.

a) 1876ko Konstituzioa.

Konstituzio honek erregimen moderatu bat ezartzen zuen. Erregearen boterea oso handia zen (gobernuburua aukeratzen zuen), eskubide indibidualak, 1869ko konstituzioarekin konparatuz gero, murriztu egin ziren eta gorte bikameralak ezarri ziren, Senatua eta Kongresua eta hasieran sufragio zentsitarioaren bidez aukeratzen ziren[1].

b) Txandakatzea

Errestaurazio sistema bi alderdi politikoetan oinarritzen zen, alderdi kontserbadorea eta liberala. Ideologikoki oso antzekoak ziren, monarkia, konstituzioa, jabetza pribatua eta estatu liberal unitario eta zentralista aldarrikatzen zuten.

• Alderdi Liberal-Kontserbadorea: Antonio Canovas del Castilloren inguruan antolatzen zen eta gizartearen sekore moderatu eta kontserbadoreak biltzen zituen.
• Alderdi Liberal-Fusionista: Mateo Praxedes Sagasta zen talde honen liderra. Progresista eta unionista zaharrak biltzen ziren alderdi polítiko honen inguruan.

Garai honetan, egonkortasun bat lortzeko asmoz, bi alderdi politiko hauek era pazifiko batean,  boterean txandakatzen ziren. Gobernuan zegoen alderdiak, desgaste edo krisi politikoa sufritzean eta gorteen konfiantza galtzen zuenean, Erregeak oposizioko alderdiari gobernu berria osatzea eskatzen zion. Orduan gobernuburu berriak hauteskundeak konbokatzen zituen, gehiengo absolutoa gorteetan lortzeko. Baina nola lortzen zen gehiengo absolutoa?

c) Jauntxokeria

Txandakatze sistema hauteskundeetan egindako tranpei esker ematen zen. Errestaurazio garaiko hauteskunde sistema manipulatua eta korruptoa zen, botoak erosten ziren, aktak manipulatzen zituzten, …. Hau aurrera ateratzen zen landa gunea kontrolatzen zuten Jauntxoei esker. Hauteskunde sistema hau gobernuak inposatzen zuen. Honek gobernadore zibilei aukeratu egin behar ziren kanditatoen zerrenda ematen zien, Jauntxoei eta alkatei emateko. Horrela sortzen ziren gehiengo absolutoak

Lehen esan dudan moduan, hauteskunde sistema hau tranpetan oinarritzen zen, errolda eta hauteskunde aktak manipulatu, botoen erosketak, mehatxuak, ....  Prozesu honetan jauntxoen irudia ezinbestekoa zen. Hauek botere politiko eta ekonomiko handiko pertsonak ziren eta zonalde konkretuak kontrolatzen zituzten.

[1] Senatuaren zati bat Erregeak aukeratzen zuen.